مصاحبه مطبوعاتی دکتر شاپور بختیار، نخست وزیر ایران ۹ بهمن ۱۳۵۷

رژیم ایران میتواند جمهوری شود - بختیار

این کار قاعده و رسمی دارد که باید از آن راه وارد شویم

با شاه هیچ تماسی ندارم

دو دولت و دو ارتش وجود ندارد

نمی توانیم هم داخل و هم خارج قضیه باشیم

اگر تحریکی وجود نداشته باشد، خونریزی نمی شود

شاپور بختیار نخست وزیر دیروز در یک مصاحبه ی مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی از مذاکرات مقدماتی خود و تهیه نامه برای ملاقات با آیت الله العظمی خمینی با نمایندگان ایشان در تهران پرده برداشت.

بختیار در این مصاحبه اعلام داشت که با شاه هیچگونه ارتباطی ندارد و قدرت وی در مورد ارتش مانند ملکه انگلیس و پادشاه بلژیک است. بختیار بار دیگر صریحا اعلام کرد که تحت هیچ شرایطی از سمت خود استعفا نخواهد داد و افزود آیت الله العظمی خمینی نیز هر زمان که مایل باشند می توانند به ایران بیایند اما در مورد اقدامات تأمینی بازگشت ایشان قبلا باید مشخص شود چه کسی مسئول است.

بختیار گفت که به ارتش دستور داده است از همه امکان خود استفاده کند که به روی کسی تیراندازی نشود و افزود وقتی افرادی که مأموریت دارند اوضاع ایران را آشفته نگهدارند بسوی سربازان تیراندازی می کنند، آنها نیز حق دارند از خود دفاع کنند. نخست وزیر در مورد تغییر رژیم اعلام داشت که انجام این کار پس از برقراری آرامش، از طریق پارلمان می تواند تحقق بخشیده شود و اعلام داشت که خود وی تمام این کار ها را خواهد کرد.

نخست وزیر در این مصاحبه اعلام کرد، فرودگاهها که به علت نقص فنی بسته شده بودند تا چند ساعت دیگر باز خواهند شد بختیار در پاسخ به سؤال مربوط به بازگشت آیتالله العظمی خمینی گفت پس ا ز باز شدن فرودگاهها، ایشان میتوانند به عنوان یک ایرانی هر زمان که مایل بودند بازگردند اما از نظر اقدامات امنیتی باید این نکته مشخص شود. در این مورد یا دولت باید عهده دار اقدامات تأمینی شود که بحثی است جدا و یا هواداران و طرفداران ایشان این مسئولیت را بپذیرند.

نخست وزیر با این اشاره که با شاه هیچ گونه ارتباطی ندارد یادآور شد که قانون اساسی این امکان را فراهم آورده است که از طریق پارلمان نسبت به تغییر رژیم تصمیم بگیرد.

برنامه های کوتاه و دراز مدت

بختیار در آغاز این مصاحبه گفت همان گونه که در معرفی برنامه های خود به مجلسین گفتم این برنامه یک برنامه فوری کوتاه مدت بود برای انتقال یک رژیم دیکتاتوری به یک رژیم آزاد سوسیال دموکرات ، البته برای رسیدن به این هدف مسائل و مشکلاتی وجود دارد که برای بعضی از آن ها مدتی زمان لازم است . در زمینه مبارزه و پایان به آن چه را که من به آن نام " فساد " عمومی داده ام دو طرح به مجلس دادم که یکی مربوط به انحلال ساواک و دیگری محاکمه افرادی که در این ۲۵ سال گذشته به این فساد دامن زده بودند.

نخست وزیر افزود در یکی از این طرح ها شرایطی برای محاکمه افرادی که باعث شکنجه و آزار مردم در ۲۵ سال گذشته شده بودند و پیش بینی شده است. شاپور بختیار اظهار امیدواری کرد که مجلسین امروز یا فردا کار خود را برای لایحه دولت تمام کنند.

نخست وزیر به خروج شاه از ایران اشاره کرد و گفت اشکالات متعددی در سر راه ما وجود داشت و مرحله بسیار سختی را گذراندیم ولی من خوشحالم که دولت من با منتهای متانت و در چارچوب یک سیاست قابل قبول از طرف اکثریت مردم این مرحله را پشت سر گذاشت. نخست وزیر تأکید کرد که رفتن شاه به جز تظاهرات شادی مردم که پس از آن اتجام گرفت مسئله دیگر در پی نداشت ولی اگر سیاست دیگری اجرا می شد ، حمام خون به راه می افتاد.

نخست وزیر سپس گفت ، از یک میلیون تا ۱۰ میلیون نفر میتوانند آزادانه رژه بروند هیچ چیز نمیتواند مانع این کار گردد، همان طور که روزهای گذشته شاهد رژه صد ها هزار نفر در تهران بودیم، بدون آن که قطرهای خون ریخته شود. پس اگر تحریکی وجود نداشته باشد ، درگیری نیز وجود نخواهد داشت، اما همان گونه که گفتم اینها اشخاصی هستند که برای این کار مأمور شدهاند و مأموریت آن ها جلوگیری از آزادی و دموکراسی است. به هر صورت این وضع باید خاتمه پیدا کند و تا زمانی که من در این مقام هستم و در این مقام باقی میمانم تلاش های خود را در این زمینه ادامه خواهم داد.

شاپور بختیار در جواب سؤال خبرنگاری که پرسیده بود آیا به زودی به پاریس خواهید رفت گفت بزودی خیر، شاید فردا و یا شاید بعدها. به هر صورت درها باز هستند متنی با توافق نمایندگان آیتالله خمینی تهیه شد ولی همین متن مورد مذاکره قرار گرفت و سرانجام به متن دیگری منتهی شد که مورد تأیید قرارگرفت اما ناگهان چند ساعت بعد موضوع تعجب آوری به وقوع پیوست و برای من شرایطی قائل شدند که غیر قابل قبول بود و واضح است که در این شرایط نمیتوانم به پاریس بروم. خبرنگار دیگری پرسید این شرايط کدامها بودند، بختیار گفت شرایطی نبود بلکه یک شرط بود و سپس توضیح داد که من خواسته بودم به عنوان یک ایرانی به پاریس بروم تا یک مذاکره مستقیمی داشته باشیم و مسئله دیگری مطرح نبود ، نا گهان از من خواستند به عنوان شخصی غیر از نخست وزیر به پاریس عزیمت کنم و این شرط قابل قبول نبود و من نپذیرفتم زیرا لحظاتی در زندگی وجود دارد که انسان باید بتواند " نه " بگوید.

بختیار در ادامه این گفتگو اظهار داشت شما هم مانند من میتوانید وضع را بخوبی مجسم کنید من راهم را ادامه خواهم داد. قبلا خطوط کلی سیاستم را روشن کردم و راه من در چارچوب این سیاست خواهد بود.

دولت من در مدت ۳ هفتهای که روی کار آمد برنامههايی که تمام گروههای مترقی مایل بودند که اجرا شود اجرا شد یا در شرف اجرا است که این موارد عبارتند از : انحلال ساواک ، آزادی زندانیان سیاسی، آزادی قلم، بیان و تظاهرات که تمام اینها داده شد.

من نمی توانم بفهمم چگونه میتوان از این آزادیها سوء استفاده کرد، که این آزادیها برای من است ولی برای دیگری نیست. این بود مسئلهای که میخواستم در میان بگذارم. این آزادی قلم، بیان ، زندانیان سیاسی و این خواستههای مردم یک یک جامه عمل به خود پوشید و امیدوارم که ترتیبی داده شود که هیچوقت این آزادیهايی که داده شده برگشت داده نشود و ادامه پیدا کند.

در مورد شرایط بازگشت آیتالله خمینی که مورد سؤال یکی دیگر از خبرنگاران بود دکتر شاپور بختیار گفت بار دیگر با صدای بلند و واضح میگویم که آیتالله خمینی آزادند هر وقت که دلشان میخواهد به ایران می توانند مراجعه کنند اما نکته این است که اگر بنا باشد این اقدامات امنیتی از طرف آیتالله باشد آن وقت موضوع نیز شکل دیگری به خود میگیرد. و این مسئلهای است که باید صریحاً روشن شود چون ما نمیتوانیم هم داخل و هم خارج از قضیه باشیم برای ما این مسئله بسیار مهمی است چون تکرار می کنم که آیتالله العظمی خمینی یک شخص سادهای نیست ایشان شخصیت مذهبی بارز و برجستهای هستند که برای ورودشان باید اقدامات ایمنی مهمی صورت بگیرد.

خبرنگاری پرسید که آیا شما تنها مسئول تصمیم گیرنده هستید و یا اینکه ارتش نیز از سوی خود تصمیماتی را میگیرد؟ بختیار جواب داد که دو دولت و یا دو ارتش وجود ندارد یک دولت است و یک ارتش و یک فرماندهی واحد. من مخالف این اصل هستم که یک ملت باید باشد و یک ارتش درون این ملت. ارتش باید در خدمت ملت باشد که دولت نماینده قانونی آن است.

در مورد این که آیا شاه باز هم فرمانده کل قوا را دارد یا خیر، بختیار گفت ملکه انگلیس و پادشاه بلژیک نیز فرماندهان کل قوای کشورشان هستند این معنی خاصی ندارد و به علاوه شاه در کجاست تا بتوان گفت که فلان و یا فلان شخصی از او اطاعت میکند و یا نمی کند مهم این است که ما را راحت بگذارند تا در جستجوی یک راه حل شرافتمندانه برای مسئله اصلی باشیم.

دکتر بختیار در این هنگام با تأکید گفت : " که یک ایران وجود دارد و یک دولت و نه بیش، اما این نکته را باید تصریح کنم ، وحدت و استقلال و تمامیت ایران بیش از آیتالله خمینی و اعلیحضرت و هر کس دیگری برای ما صلاح است. " در مورد این که آقای بختیار طرفدار چگونه حکومتی برای آینده ایران هستند. جمهوری، جمهوری اسلامی و یا نوع دیگر. دکتر بختیار گفت : " در طول قرون کشورهای زیادی از رژیم سلطنتی به جمهوری تبدیل شدهاند. مسلماً ایران هم می تواند یکی از این کشورها باشد. ولی ما در کشورمان یک قانون اساسی داریم که راه را برای همه چیز و بطور وضوح روشن کرده است. به گفتهی دیگر ما همه چیز را از طریق پارلمان می توانیم انجام دهیم زیرا قانون اساسی ما همهی راه حلها را مشخص کرده است. اگر بنا باشد تغییراتی در اصول و مواد خود قانون اساسی انجام گیرد، این قاعده و رسمی دارد که باید از آن راه وارد شویم. در قانون اساسی صریحاً یاد شده است که حق تصمیمگیری در بارهی سرنوشت کشور با ملت است. در قانون اساسی مادهای وجود دارد که می گوید چگونه پارلمان باید اصول این قانون اساسی را تغییر دهد ، من جمله اصلی که به آن اشاره کرده بودید.

خبرنگاری پرسید عقیده شما راجع به این همه فریاد مرگ بر بختیار چیست. نخست وزیر جواب داد : " دیدیم و خواندیم و شنیدیم که چگونه ملتی زبان فریاد زنده باد و یا مرده باد میزدند. اما این فریاد ها در من کوچک ترین اثری ندارد. من برای مأموریتی آمده ام و این مأموریت را انجام می دهم و آن عبارت است از برقراری آزادی. حالا میخواهند سرزنش بکنند و یا توهین بکنند برای من اثری ندارد. من برای آزادی زندگی کرده و برای آزادی مبارزه کرده ام. اما این حقیقت باید روشن شود. این ها که فریاد می زنند طالب آزادی هستند و دیکتاتوری میخواهند و شاید هم به آن برسند.

نخست وزیر بار دیگر تأکید کرد که در مورد وقایع روز قبل تهران تحقیقات دامنهداری صورت خواهد گرفت. همان گونه که در مورد خوزستان به عمل آمد و همه دیدند که استاندار خوزستان از کار بر کنار شد.

خبرنگار خبرگزاری پارس پرسید : دیروز هم چون روز پنجشنبه مقابل دانشگاه تهران میدان مجسمه و خیابان شاهرضا تظاهرات خشونتباری بر پا بود. باتوجه به این که تا قبل از پنجشنبه گذشته تهران چهرهای نسبتاً آرام داشت آیا بررسیهايی صورت گرفته که چرا در طول این چند روز اخیر مجددا تظاهرات شکل خشونتباری به خود گرفت.

بنده چند دلیل برای این موضوع میبینم یکی این که وقتی میبینم دولت موفق می شود در راهی که قدم بر میدارد و دوم آزادیهای فردی و اجتماعی را تأمین می کند، اگر ماند و اگر توانست به حیات خود ادامه بدهد شکستی است برای مخالفین.

دلیل دوم وقتی صحبت از آن نامه و موافقت نامهای که با آیتالله خمینی پیش آمد، عناصری هستند که مایل نیستند این مملکت راحت باشد و این آشوبها و محاصره کردن ژاندارمری، بنده گمان نمی کنم هیچ مملکتی در دنیا وجود داشته باشد که چنین چیزی را تحمل کند. خون هر کس بعد از ۱۶ ماه گذشته ریخته شده به گردن افرادی است که تحریک میکنند، که این مملکت آسایش نداشته باشد نه به گردن ژاندارمری و نه پلیس.

خبرنگار ایرانی دیگری از دکتر بختیار پرسید : آقای بختیار شما الآن از نظر تظاهرکنندگان با شاهنشاه تفاوتی ندارید و همان حرفهايی که راجع به ایشان می زنند به شما هم می زنند فکر می کنید با این وضع باز می توانید زبان یک میانجی را بازی کنید و کاری بتوانید انجام بدهید.

نخست وزیر در پاسخ گفت :

"من در این جا هستم برای اینکه آزادیهايی که صحبتش بود یعنی همان آزادیهايی که میخواستند بهشان بدهم و من با کمال میل و افتخار چون عقیده شخصی خودم هم همین طور است به آنها دادم. حالا چه میخواهند قانون باید اجرا شود. انتخابات باید آزاد باشد بر طبق قانون بایستی پارلمان باشد ، بنده تسلیم زور و هو و جنجال نخواهم شد. اگر میخواستم تسلیم زور و دیکتاتوری بشوم ۲۵ سال تا کنون شده بودم حالا هم هر دیکتاتوری که بیاید به هر رنگی که باشد من با آن مخالفم و مخالفت خواهم کرد."

نخست وزیر در پاسخ سؤال یکی از خبرنگاران ایرانی که در مورد کردستان و شایعات تجزیه طلبی آن و نمونه های مشابه در بلوچستان است توضیح داد :

"من دو دستور به قوای نظامی داده ام یکی مدارای حداکثر با مردمی که تظاهر می کنند و حق تظاهر دارند و آزادی میخواهند و از این قبیل. عادی و استثنائی و دفاع ممکن است خدای نخواسته بر خورد خونینی بشود، اما یک دستور هم داده ام که از مرز ارس تا بندر عباس و از مرز قصر شیرین تا سر حد افغانستان هرگاه یک پرچم غیر ایرانی، هرگاه یک واحد، یک قومی، یک مردمی صحبت از تجزیه طلبی بکنند بدون دستور ثانوی از بین خواهندرفت."

نخست وزیر در ادامه سخنان خود به پرسشی از خبرنگار ایرانی دیگر که در باره اعتصابات بود چنین پاسخ داد :

"دولت بنده بیش از سه هفته عمر نکرده است و من امیدوار هستم، سیاستی که اولاً پیش گرفتهام و به کسی پول نخواهم داد که کارنکند یک عده زیادی از این بیکارها متوجه خواهند شد که شوخی نکردهایم.

مسئله دوم : آن قدر من از گشاد بازیها، از خرید چیزهای بدون نفع مملکت و چند مسائل دیگر زدهام (البته جنایت است که چرخ اقتصادی را متوقف کنند، صنعت خوابیده و کارگرها بیکار باشند یعنی درست کاری که اجنبی میخواهد همین است که مملکت بدین صورت در بیاید که ما دست گدايی دراز کنیم ) اطمینان داشته باشید که جنگ را کسی می برد که یک ربع ساعت بیشتر دوام بیاورد."

یک خبرنگار ایرانی سؤال کرد در این صورت بازگشت آیتالله خمینی چه صورتی پیدا میکند. نخست وزیر تشریح کرد که این آقایانی که در اعتصاب هستند یا باید اعتصاب شان را بشکنند و به سر کار بروند یا در غیر این صورت فرودگاه بوسیله قوای نظامی همینطور که از آن صحبت می کنیم باز خواهد شد.

نخست وزیر در جواب خبرنگار ایرانی دیگر که پرسید آیا تصور می فرمايید اگر تاریخ معینی برای انتخابات تعیین بفرمايید کمی از اغتشاشات کاسته میىشود. نخست وزیر گفت:" اغتشاشات برای چه؟ دستگاههای سیاسی مملکت چه میخواستند؟ خود آیتالله خمینی ، حزب کمونیست و جبهه ملی و احزاب دموکراتیک و ..و.. و.. همین لوایحی را که به پارلمان بردم می خواهند. دلیل این اعتصابات فرمایشی است، خودخواهى است، کینه توزی است و دلیل دموکراسی نیست."

آقای نخست وزیر در پاسخ سؤال دیگری در مورد نابسامانی اقتصادی ایران و باز سازی آن گفت :" اعتصاب ها مملکت را فلج کرده است اما اگر باز هم اعتصاب ادامه دهند ما چیزی از دست نمی دهیم بلکه اعتصابیون خواهند بود که حقوق و مزایای خود را ازدست خواهند داد. اوضاع اقتصادی ما که بدان اشاره کردید واقعاً فاجعه آمیز است. من اعتقاد دارم کسانی که مملکت را بدین روز کشانیدهاند جنایت کار هستند نه یک کلمه بیشتر و نه کمتر."

در مورد شایعات مربوط به شورش در ارتش، بختیار گفت این یک شایعه است و به هیچ وجه حقیقت ندارد.

نخست وزیر در پاسخ سؤال دیگری گفت "انتخابات آینده بطور آزاد و دموکراتیک انجام خواهد گرفت و در برابر اکثریت سر تسلیم فرود خواهد آورد ولی تسلیم ضد دموکرات ها نخواهد شد."

نخست وزیر در پاسخ به سؤال دیگری در مورد حوادث دیروز تهران گفت:" این حوادث تحریک آمیز بوده و تنها هدف آن نیز به زانو در آوردن دولت است. وی افزود بعضی نیروها میخواهند از این وضع استفاده کرده و ایران را تسلیم کمونیست و وابسته به یک دولت بزرگ کنند....

بختیار خاطر نشان کرد به نیروهای ارتش دستور داده است به سوی تظاهرکنندگانی که تظاهرات مسالمت جویانه انجام می دهند هرگز تیراندازی نشود ولی اگر کسی نارنجک پرتاب کرد و یا مبادرت به تیر اندازی کرد فوری پاسخ متقابل بدهند. فکر می کنم در فرانسه هم چنین باشد.

بختیار در پاسخ به سؤال دیگری که پیرامون تماس و بازگشت احتمالی شاه بود گفت از آینده اطلاع ندارم و با شاه نیز هیچ گونه تماسی ندارم.

در مورد تظاهرات که به نبردهای مسلحانه تبدیل میشوند دکتر بختیار گفتند :

ما موضوع را دقیقاً از هر جهت چه سیاسی و چه اساسی مورد بررسی قرار خواهیم داد و این وظیفه من است اگر افرادی هستند که دستور شورش دادند دولت به آنها جواب خواهد داد، من ترسی ندارم.