نشریۀ  اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران

N A M I R

‏‏چهارشنبه‏، 2010‏/09‏/29

 

 

 

رادیو فرانسه

 

دلایل و پی آمدهای افزایش بهای ارز در اقتصاد ایران

 

افزایش بهای ارز در اقتصاد ایران نتیجۀ عوامل متعددی است که مهمترین شان عبارتند از رکود اقتصادی، تحریم های مالی، افزایش بهای طلا... آخرین پی آمد این روند تشدید کسادی و تشویق بیشتر تجارت قاچاق خواهد بود.

 

محمد رضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهوری، در واکنش به التهابی که بازار ارز و طلای کشور را از چند روز پیش در برگرفته اظهار داشت : خریداران طلا و ارز از فردا می توانند با مراجعه به بانک مرکزی به اندازه کافی و مورد نیاز طلا و ارز تهیه کنند. محمدرضا رحیمی در ادامه اضافه کرد که با این دست تمهیدات بازار طلا و ارز تحت کنترل و مدیریت دولت است.

برغم این اظهارات نرخ دلار و دیگر ارزهای معتبر جهانی امروز نیز در بازار ایران برای چندمین روز متوالی رو به افزایش گذاشت. ناظران معتقدند که آشفتگی حاکم بر بازار ارز همچنان ادامه خواهد یافت و ای بسا تا مرز انفجار نیز پیش خواهد رفت.

در نخستین ساعات امروز هر دلار آمریکا با ١٠٠ تومان افزایش نسبت به روز قبل به بهای ١٢٤٠ تومان در بازار آزاد ایران فروخته شد (دیروز قیمت فروش هر دلار آمریکا ١١٣٠ تا ١١٤٠ تومان بود). منابع خبری در ایران تصریح می کنند که همزمان هر پوند انگلیس نیز با ٢٣٠ تومان افزایش به بهای ٢٠٠٠ تومان در بازار ارز ایران امروز به فروش رسید و یورو، واحد پول اروپا، هم با ١٤٠ تومان رشد به بهای ١٦٢٠ تومان در صرافی های ایران فروخته شد.

اولین پرسشی که ذهن هر ناظری را به خود مشغول می کند این است که علت رشد آشوب زدۀ قیمت دلار و دیگر ارزهای مهم در بازار پول ایران چیست. ناظران وقوع این پدیده را با رکود حاکم بر اقتصاد کشور بی ارتباط نمی دانند.

دلسردی پس اندازکنندگان از رشد اقتصادی و نگرانی شان از کاهش پیوستۀ ارزش ریال به ویژه در آستانۀ حذف یارانه های سوخت، صاحبان پول را به راندن منابع مالی خود به سمت بازارهای دیگر از جمله بازار ارز و طلا سوق داده است.

هم اکنون حرکت سرمایه ها به سمت صنعت، کشاورزی، مسکن و بانک ها به شدت کاهش یافته و در عوض به سمت بازار طلا هجوم آورده است. به گمان ناظران یکی از دلایل مهم افزایش بهای ارز در بازار آزاد ایران نیز همین افزایش بهای طلا در بازارهای جهانی است.

قیمت هر اونس طلا که ٢٧٠ دلار در سال ٢٠٠٠ بود، به ١٣٠٠ دلار در حال حاضر افزایش یافته است. به بیان دیگر، طی ده سال گذشته قیمت طلا ٥ برابر شده و به ارزش ذخایر طلای ایران که بیش از ١٣٠ میلیارد دلار برآورد می شود تنها در سه سال اخیر معادل ٦٥ میلیارد دلار افزوده شده است. برغم این افزایش سرسام آور کل مالیاتی که صنف طلا و جواهر فروش در این مدت پرداخته تنها کمی بیش از ٤٠ میلیون دلار بوده است.

به اهمیت اقتصادی ارزش افزودۀ صنف طلا و جواهر فروش کشور بیشتر پی خواهیم برد، اگر در نظر بگیریم که کل درآمد خالص نفت ایران در سال گذشته ٢٩ میلیارد دلار بوده و این در حالی است که دولت در سال جاری تنها ٣٧ میلیارد دلار به کارمندان خود حقوق پرداخت می کند.

یعنی اگر دولت از صنف طلا فروش کشور که در سه سال گذشته ارزش افزوده ای معادل ٦٥ میلیارد دلار به دست آورده مالیات اخذ نکند، حتا با اتکا به کل درآمدهای نفتی اش توانایی ادارۀ امور ابتدایی خود را که همان پرداخت حقوق کارمندان است، نخواهد داشت.

در روزهای گذشته، کارشناسان هشدار دادند که بودجۀ ٣٦٨ هزار میلیارد تومانی سال ٨٩ با خطر عدم تحقق درآمدهای غیرنفتی و مالیاتی روبرو شده است. همین کارشناسان می افزایند که درآمدهای غیرنفتی بودجۀ سال جاری ٧٧ هزار میلیارد تومان است که بر اساس بررسی های صورت گرفته عدم تحقق شان حتمی است.

دو دلیل دیگر، افزایش بهای ارز در ایران به غیر از افزایش قدرت دلار در مقابل یورو و دیگر ارزهای مهم جهانی، تحریم های بین المللی علیه نظام مالی و بانک های جمهوری اسلامی ایران است.

در روزهای گذشته حتا ارسال حواله ارزی از امارات به سوی ایران متوقف شد. از سوم شهریور ماه بانک های دبی ارتباط های مالی خود را با بانک ها و صرافی های ایران قطع کردند و به این ترتیب یکی از راه های اساسی انتقال پول از ایران به خارج مسدود و هزینۀ انتقال ارز به خارج بیش از ١٠٠ تومان افزایش یافت.

هم اکنون بانک مرکزی ایران در تلاش است با موافقت بانک مرکزی کره جنوبی اقدام به سپرده گذاری ارزی به پول کره جنوبی در این کشور بکند تا تجار ایرانی بتوانند از طریق بانک های کره جنوبی با شرق آسیا تجارت کنند. اما، بعید به نظر می رسد که کره جنوبی با چنین طرحی موافقت کند تا آنجا که تحت فشار آمریکا، دولت سئول به کلیه مراودات مهم بازرگانی اش با ایران خاتمه داده است.

در این حال و برغم وعده ها مقامات، بانک مرکزی از تزریق دلار به بازار ارز خودداری می کند و همین نیز در افزایش متوالی بهای ارز طی روزهای اخیر بی اثر نبوده است. دلیل این انفعال نیز بعضاً واضح است : در روزگار تحریم های بین المللی و کاهش درآمدهای نفتی ذخایر ارزی بیش از هر وقت منبعی استراتژیک به شمار می روند و نمی توان به سادگی چوب حراج را به آنها زد.

در هر حال، تغییر نرخ ارز در اقتصاد ایران از آن جهت دارای اهمیت است که بخش بسیار بزرگی از فعالیت های اقتصادی این کشور یا با ارز انجام می گیرد یا به نرخ ارز بستگی دارد.

در صورتی که روند کنونی افزایش بهای ارز ادامه یابد یکی از نتایج آن کاهش واردات خواهد بود که تا امروز محور فعالیت های عمدۀ اقتصاد ایران بوده است. کاهش واردات در نتیجۀ افزایش بهای ارز و تحریم های بانکی علیه جمهوری اسلامی به رونق قاچاق کالا دامن خواهد زد که سهم کنونی اش در اقتصاد ایران رسماً بیش از ١٩ میلیارد دلار در سال برآورد می شود.