|
م.م (آینده)
نیازکشاورزی
ایران به
سوخت
مدتی
است تحریم های
جدیدی علیه
حکومت ایران
وضع شده است. آمریکا
فروش
فرآورده های
نفتی از جمله
بنزین و گازوییل
به ایران را
منع نموده
است. شرکت
هایی که از طریق
فروش
فرآورده های
نفتی تصفیه
شده به ایران
درآمدی
معادل یک میلیون
دلار یا بیشتر
کسب کنند و یا
در طول یک سال
به تدریج با
فروش این
فرآورده ها بیش
از پنج میلیون
دلار درآمد
داشته
باشند، از سوی
آمریکا تحریم
می شوند. این
تحریم ها
سرمایه گذاری
در طرح های
نفتی را نیز
در بر می گیرد. (1) همچنین
اتحادیه
اروپا و دولت
کانادا تحریم
هایی علیه
دولت ایران
به اجرا
گذاشته اند
که منع سرمایه
گذاری در
صنعت نفت و
گاز ایران از
جمله موارد
آن می باشد. (2)
تولید
بنزین و گازوییل
ایران کمتر
از مقدار
مصرف است و در
نتیجه،
مقدار کسری
از کشورهای دیگر
وارد می گردد. عدم
تامین سرمایه
و نداشتن
تکنولوژی
مورد نیاز
برای بهسازی
و توسعه صنایع
نفت و گاز
کشور از یک
سو، و فرسودگی
و افت فشار
چاههای نفتی
که موجب کاهش
سالانه ۲۰۰
هزار
بشکه در تولید
نفت می شود. (1) از دیگر
سو، سبب می
گردد که کسری
مقدار مصرفی
فرآورده های
نفتی بیشتر و
وابستگی
حکومت به
واردات بیشتر
گردد. هرچند
که حکومت
اقداماتی
ازقبیل
قربانی کردن
صنعت پتروشیمی
برای تولید
بنزین انجام
داده، اما به
گفته
کارشناسان،
چاره ساز و
قابل دوام نیست.
بخش
کشاورزی از
جمله بخش های
مهم مصرف
کننده
فرآورده های
نفتی است. در این
نوشتار به
اختصار به
عمده موارد
مصرف و سوخت
مورد نیاز این
بخش و پیامد
های احتمالی
اختلال در
سوخت رسانی
به آن می
پردازم.
مصرف سوخت
در کشاورزی
مصرف
سوخت هیدروکربوری
در بخش
کشاورزی،
عمدتاً گازوییل
(نفت گاز) است
که در سه زیر
بخش دام و طیور
و آبزیان،
زراعت و
باغبانی
مصرف می شود.
البته صنایع
وابسته به
بخش کشاورزی
و حمل و نقل
مربوط به این
بخش نیز،
مقادیر
معتنابهی
سوخت های هیدرو
کربوری مصرف
می کنند. طبق
آمارهای
موجود، در
سال١۳۸۶ حدود۱۳ درصد
از کل مصرف
گازوییل
کشور معادل ۲۵ / ۵۸ میلیون
بشکه معادل
نفت خام، به
بخش کشاورزی
اختصاص
داشته است . (3)
الف- دام، طیور
و آبزیان
- مرغداری
ها: سهم
مرغداری ها
در مصرف سوخت
بسیار بالا
است. به طوری
که۴۰ درصد
از مصرف بخش
کشاورزی و
حدود ۵ / ۲
درصد
از کل مصرف، سهم
مرغداری ها
بوده است. به
گفته دبیر
انجمن صنفی
پرورش
دهندگان مرغ
گوشتی ایران،
مصرف سوخت
مرغداری ها
در کشور
سالانه ۳ میلیارد
لیتر است که
عمده آن گازوییل
است. (4)
برآورد
شده که در
سراسر کشور
تعداد١۷۰۰۰ واحد
مرغداری
وجود دارد که
عملاً ١۵۰۰۰
واحد
فعال هستند.
موقعیت مکانی
مرغداری ها
به گونه ای
است که به دور
از شهرها و در
حاشیه
روستاها و
دور از مناطق
مسکونی واقع
شده اند. به
همین علت،
اکثر قریب به
اتفاق آنها
از سوخت مایع
(عمدتاً گازوییل)
برای مصارف
گرمایشی و ...
استفاده می
کنند. اکثر
وسایل گرمایشی
مرغداری ها در
کشور بسیار
ابتدایی و
دارای بازده
پایینی است
(مانند فر و
چهار شاخ و هیترهای
گازوییلی)
واز مهمترین
دلایل تلفات
حرارت در
مرغداری های
کشور، عدم عایق
کاری مناسب
سالن ها و نیز
تهویه
نادرست در
آنها است. شایان
ذکر است که
ساختمان
اغلب واحدهای
مرغداری
کشور مطابق اصول
فنی بنا نشده
که این امر،
مصرف سوخت را
بیش از حد
بالا می برد.
مصرف واقعی
سوخت مرغداری
ها، به مراتب
بیشتر از سهمیه
های آن ها می
باشد و در نتیجه
تعداد زیادی
از آنها
ناچار به تامین
کسری از
منابع آزاد می
باشند. (5) حتی
در سالیان پیشتر
نیز،
مرغداران به
ویژه در نواحی
سردسیر
کشور، برای
تامین سوخت
مورد نیاز
دچار مشکل
بوده اند. از
جمله رییس
اتحادیه
مرغداران
شهرستان
تکاب (در
استان آذربایجان
غربی) در
اواخر سال ۱۳۸۵
گفته بود:
"کمبود سوخت
حرارتی
مرغداری های
این شهرستان
را در آستانه
تعطیلی قرار
داده است. در
حال حاضر مرغداری ها با
کمترین ظرفیت
فعالیت می
کنند و در
صورت عدم تحویل
به موقع
سوخت، تعطیل
می شوند ...." (6)
- دام و
آبزیان: آماری از
مصرف سوخت زیر
بخش دام در
دست نیست،
اما شاخه های
مختلفی از آن
به ویژه در
فصول سرد و
مناطق سردسیر
بدون سوخت
دچار مشکلات
بزرگی خواهند
شد. از جمله بیش
از ١۴۰۰۰ واحد
گاوداری
صنعتی در
کشور وجود
دارد. (7) همچنین
تعداد زیادی
مزارع پرورش
ماهی در کشور
وجود دارد که
برای تولید می
باید سوخت آن
ها تامین شود
و متاسفانه
مشکل کمبود
سوخت یکی از
مشکلات بزرگ
پرورش
دهندگان ماهی
در سال های
گذشته بوده
است. ضمن آن که
افزایش بهای
برق مصرفی نیز
پیشاپیش گریبان
تولید
کنندگان
مزبور را
گرفته بود . (8) بد نیست
در حیطه فعالیت
های شیلاتی
اضافه شود که
تعداد ۱۲۱۴۲ فروند
شناور صیادی
نیز در
محدوده آبهای
شمال و جنوب
کشور وجود
دارد (9) که
بسته به فعالیت،
نیازمند دریافت
سوخت هستند .
ب-
زراعت: برای
انجام امور
زراعی، در
مراحل مختلف
نیاز به
استفاده از
ماشین آلات
وتجهیزات
مختلفی است
که فعالیت
آنها نیازمند
مصرف سوخت می
باشد .
تامین
آب مورد نیاز
در اغلب
مناطق کشور
با توجه به
برداشت آن از
سفره های آب زیر
زمینی نیازمند
به کار گیری
موتور پمپ های
مختلف است .و
با توجه به
افت مداوم
سطح آب های زیر
زمینی، می باید
موتورهای قوی
تر را در زمانی
طولانی تر به
کار گرفت که
طبعاً سوخت بیشتری
می طلبد. به
گفته مدیر کل
پیش بینی
هواشناسی
کشور (در سال۱۳۸۹)، در
طول ۱۵ سال
گذشته، عمق
برداشت آب از
سفره های زیر
زمینی، از۵۰ متر
به ۳۰۰ متر
رسیده است . (10)
به
گفته مدیرعامل"
شرکت منابع
آب ایران "، ۳۴۰هزار
حلقه چاه
مجاز در کشور
وجود دارد . (11) برای سوخت
چاه های آب
کشاورزی
(تلمبه آب
کشاورزی)
مقدار۳۰۰۰لیتر
سهمیه در نظر
گرفته شده
بود. (12) البته
١١۰هزارحلقه
چاه غیر مجاز
نیز در کشور
وجود دارد (11) که
در حال حاضر
سهمیه سوخت
به آن ها تعلق
نمی گیرد ولی
با تصویب کلیات
"طرح تعیین
تکلیف چاه های
آب قدیمی
فاقد پروانه
بهره برداری" (13) باید
سهمیه ای برای
آنها نیز
منظور شود .
این
در حالی است
که وضعیت
سوخت اختصاص یافته
به چاه های آب
مجاز به هیچ
روی مطلوب
نبوده و نیست
و مالکان چاه
موتورها از
وضعیت مزبور
ناراضی اند.
به عنوان
مثال، یک
مالک چاه
موتور در
منطقه
فخرآباد از
توابع شهرستان
بجستان (واقع
در استان
خراسان رضوی)
با اشاره به این
که شش چاه
موتور وی به
دلیل نبود
گازوییل تعطیل
است اظهار
داشته: "سوخت
ارایه شده نیاز
۷۰روز
راتامین می
کند و بقیه
سال بدون
سوخت هستیم
...."؛ مسئول پخش
فرآورده های
نفتی
شهرستان
گناباد گفته
است: "شکواییه
های زیادی
مبنی بر
کمبود سوخت
رسیده و با
هماهنگی های
به عمل آمده ۲۰ درصد سهمیه
گازوییل
اضافه می شود
که این مقدار
سوخت مشکل
کشاورزان را
حل نخواهد
کرد . "همچنین
طبق گفته
معاون
فرماندار
بجستان: "در ۳ ماهه
آخر سال برخی
چاه موتورها
در طول روز
فقط ۹۰ دقیقه
سوخت دارند و
این امر
کشاورزان را
با مشکل جدی
روبه رو کرده
است . (14)
البته
مشکل کمبود
سوخت در تمام
نقاط کشور
وجود دارد و
منحصر به یک
منطقه خاص نیست.
آن چه در مورد
کاهش مصرف
سوخت فسیلی
از طریق برقی
کردن چاه ها بیان
می شود، جنبه
تبلیغاتی
دارد و در عمل
تغییر خاصی
در وضع موجود
نداده است. یک
عضو کمیسیون
کشاورزی
مجلس در این
خصوص گفته
است: "...برای
برخی شهرستان
ها، با وجود
ثبت نام بیش
از ١۵۰ نفر
کشاورز، فقط ۳ تا ۴ مورد
برقی کردن
چاه ها انجام
می شود و اگر
به این روال
ادامه پیدا
کند، برقی
کردن چاه ها
سالها طول می
کشد. (15) البته
نکته دیگری
که در اینجا
مطرح می شود
هزینه برق
مصرفی است که
با افزایش شدید
تعرفه های
مزبور، آیا
کشاورزان (به
فرض برقی
کردن چاه ها)
قادر به
پرداخت بهای
برق مصرفی
خواهند بود؟
به
طور کلی در
بخش کشاورزی
و به ویژه در زیر
بخش زراعت،
انواع مختلفی
از ماشین های
کشاورزی برای
عملیات خاک
ورزی، کاشت،
داشت و
برداشت مورد
استفاده
قرار می گیرند
که از مهمترین
موارد مصرف
سوخت هستند.
برابر آمار
موجود ۳۶١۸۳۳
دستگاه
تراکتور در
کشور وجود
دارد که اغلب
آنها یعنی
تعداد ۲۲۷۸۵۰
دستگاه آنها
فرسوده اند. تعداد
١۲۵۶۳ دستگاه
کمباین در
کشور وجود
دارد که
تعداد ۶۸۴۰
دستگاه آنها
فرسوده می
باشند. همچنین
تعداد ١۲۸۴۰۳
دستگاه
تیلر و ۴۲۲۶١١
دستگاه
موتور پمپ در
کشور وجود
دارد . (9) نکته
بسیار مهم این
که اغلب این
دستگاه ها به
دلیل فرسودگی
و برخورداری
از تکنولوژی
قدیمی، از
مصرف سوخت بیشتری
نسبت به حالت
نرمال
برخوردارند .
ج-
باغبانی
برآورد
مجموع مصرف
سوخت گلخانه
های کشور در
سال ١۳۸۵ ، بیش
از۱ / ۱۴ میلیارد
لیتر گازوییل
بوده است . (3) با
افزایش سطح
کشت گلخانه ای
که در حال
حاضر بیش از۷۰۰۰
هکتار می
باشد و در نظر
گرفتن مقدار
مصرف سوخت که
در حدود ۳۰۰
هزار
لیتر گازوییل
برای هر
هکتار می
باشد (16)،
مقدار سوخت
مورد نیاز
گلخانه ها در
حدود ۲ /۲ میلیارد
لیتر برآورد
می شود
.
معمولاً
گلخانه های
اغلب مناطق
کشور حداقل یک
فصل تولید را
نیازمند دریافت
سوخت (گازوییل)هستند.
با توجه به این
که هر هکتار
گلخانه به
طور میانگین،
سالانه به
حدود ۳۰۰
هزار لیتر
گازوییل نیاز
دارد، تا
کنون که این
مقدار سوخت
به ازای هر لیتر
١۶۰ ریال در
اختیار
گلخانه
داران قرار می
گرفت، با
احتساب هزینه
حمل نزدیک به ۷ میلیون
تومان برای یک
هکتار
گلخانه تمام
می شد. اگر آن
طور که دولت
اعلام کرده
بود، گازوییل
را به قیمت Fob بندر عباس (
هر لیتر ۳۸۰
تومان) با ۲۰
درصد زیر آن قیمت،
به گلخانه
داران تحویل
بدهد، هر لیتر
سوخت برای
گلخانه دار ۴١۵ تومان
تمام می شود . (17) به
طور کلی سهم
سوخت (گازوییل
) در قیمت تمام
شده اغلب
محصولات
گلخانه ای در
کشور، در
حدود ۲۰ درصد قیمت
تمام شده
محصول است. از
این رو در
صورت افزایش
قیمت گازوییل
گلخانه ها، قیمت
محصولات تولیدی
نیز افزایش
چشمگیری
خواهد یافت .
با
آزاد شدن نرخ
سوخت بسیاری
از گلخانه های
سنتی با افزایش
هزینه های
تولید مواجه
شده و برخی
قادر به
ادامه تولید
نخواهند بود.
مسئولین امر
نیز بدین امر
آگاهند. مدیر
کل دفتر گل و گیاه
وزارت جهاد
کشاورزی
گفته است: "با
حذف یارانه
سوخت، تنها
کسانی می
توانند دوام
بیاورند که
با حداقل
مصرف سوخت
بتوانند گل
وگیاه با کیفیت
بالا تولید
کنند ..." (18) البته
آن چه وی گفته
راه حل نیست و
تولید
کنندگان با
مشکلات
متعدد و
متنوعی
مواجه اند که
کاهش تولید،
افزایش بهای
کالاها
وخدمات مورد
نیاز و در نتیجه
افزایش قیمت
تمام شده و
افزایش ریسک
تولید از آن
جمله است و
افزایش قیمت
سوخت دیگر جایی
برای ادامه
فعالیت آنها
باقی نمی
گذارد.
در
برخی از
استان ها
کشاورزان
برای سمپاشی
باغات سهمیه
سوخت ندارند
و سوخت مورد نیاز
را از بازار
آزاد تهیه می
کنند . (19)
د-
حمل ونقل در
بخش کشاورزی:
برابرآمارهای
موجود، در
سال ١۳۸۸ جمع
کالاهای حمل
شده در سطح
کشور (با
بارنامه) ۳۳۳۴۰۵
هزار
تن بوده است
که کالاهای
دامی، انواع
سموم و کودهای
شیمیایی ؛ ١۳ / ۵ درصد
کل کالاهای
حمل شده را
تشکیل می
داده است. آمارمذبور
با احتساب
مواد غذایی
حمل شده به ۲۰
/ ۸ درصد
در همان سال می
رسد. (20)
نکته
بسیار مهم این
است که برای
حمل کالا در
سفرهای زیر ۲۰ کیلومتر
و وزن زیر ۲ /
۵ تن
(وانت بار)
بارنامه
صادر نمی شود
و تعداد این
سفرها در بخش
کشاورزی بسیار
زیاد است. به
طوری که بر
اساس آمار یاد
شده در همان
سال مقدار کل
کالای حمل
شده در کشور
(با بارنامه و
بدون
بارنامه) ۵١۵ / ۷ میلیون
تن بوده که
مقایسه
ارقام،
تعداد و جایگاه
سفرهای
مزبور را
نشان می دهد .
به
هر روی، سوخت
غالب در
ناوگان حمل و
نقل جاده ای
کشور گازوییل
است و در سال ١۳۸۷
کل
مقدار گازوییل
و بنزین مصرفی
در این بخش به
ترتیب ۲۴۲۹۴۶۶١ هزار لیتر
و ١۹۰۷۰۸۳۲ هزار
لیتر بوده
است .
یک
مشکل بسیار
مهم در بخش
حمل و نقل،
فرسودگی
ناوگان باری
است. به طوری
که در سال ١۳۸۸،
متوسط عمر
ناوگان
مزبور ١۶ سال
بوده است . (20) یکی از
عوارض
ناوگان
فرسوده،
مصرف بالای
گازوییل
توسط کامیون
های قدیمی
است. متوسط
مصرف گازوییل
در کامیون های
جدید که
موتورهای
آنها از نظر
آلایندگی در
سطح
استاندارد یورو-۲ به
بالا قرار
دارند، در هر ١۰۰ کیلومتر
حدود ۳۰ لیتر
است. در حالی
که این نسبت
برای کامیون
های فرسوده ۶۰ تا ۷۰ لیتر
در هر ١۰۰ کیلومتر
است . (21)
نکته
دیگری که باید
در این جا
خاطر نشان
کرد، تردد
صاحبان و
کارگران مزارع
و واحدهای
تولیدی است
که اغلب با
وسایل نقلیه
شخصی صورت می
گیرد اما در
سهمیه بندی
ها، برای این
مورد سوخت
اختصاص نیافت
و با تغییرات
بهای سوخت
فعالیت های
مزبور نیز
دچار مشکل و
اختلال زیادی
خواهد شد. بد نیست
بدانیم جمعیت
بهره بردار
بخش کشاورزی
کشور، چهار میلیون
و پانصد هزار
نفر برآورد می
شود .
در
مجموع، بخش
کشاورزی ایران
وابستگی زیادی
به گازوییل و
بنزین دارد و
برای ادامه
فعالیت (حتی
به طور نیمه
جان فعلی) نیازمند
دریافت
بهنگام و با
بهای مناسب
سوخت های
مزبور می
باشد. در غیر
این صورت
افزایش قیمت
تمام شده
محصولات تولیدی،
کاهش مصرف
محصولات
توسط مصرف
کنندگان،
اختلال در سیستم
های حمل و
نقل، زیاندهی
و ورشکستگی
برخی تولیدکنندگان،
راکد ماندن
بخشی از سرمایه
گذاری های
انجام شده،
کاهش اشتغال
در بخش
کشاورزی و
کاهش یا عدم
توان رقابت
در بازارهای
صادراتی؛ از
جمله پیامدهای
قابل پیش بینی
خواهد بود.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
منابع:
1 –
www.bbc.co.uk/persian/business/2010/07/100725_I01_iran_sanction_energy.shtml
2
– www.bbc.co.uk/persian/iran/2010/07/100726_I04_iran_sanctions.shtml
3
– www.emciran.com/fa/keshavarzi-fa.htm
4 –
www.persianpoultry.parsiblog.com/-249775.htm
5 –
www.naeinnews.blogpars.com/?blogname=naeinnews&postarch=1249&tpl
6 - روزنامه
آفرینش: "مرغداری
های تکاب در
آستانه تعطیلی".شماره
2714 (13/12/1385).
7 – www.majlis.ir/pdf/reports/9808
8 –
www.garmabi.com/sptrees/default.aspx?page=11703&docparId=11534
9- وزارت
جهاد کشاورزی.
معاونت امور
برنامه ریزی،
اقتصادی و بین
المللی. دفتر
آمارو فن آوری
اطلاعات: "آمارنامه
کشاورزی سال
1387"(جلد
دوم).تهران:1388 .
10- روزنامه
خراسان :
"مصوبه مجلس
در باره چاه
های آب غیر
مجاز تیر
خلاص بر پیکر
دشت های فوق
بحرانی
استان".
شماره 17603(29/4/1389).
11 – www.sook.ir/viewnews.aspx?id=5628
12 –
www.saba2.blogfa.com/post-4.aspx
13 – www.bornanews.ir/vdcexe8z.jh8f7i9bbj.html
14-روزنامه
اطلاعات
.بجستان در آیینه
مطبوعات:"کشاورزان
بجستان و
مشکل کمبود سوخت".شماره
24687 (21/11/1388).
15 –
www.asriran.com/fa/news/88313
16 –
www.farsnews.com/newstext.php?nn=8804010762
17-جواهری
دلجو، نیلوفر:"
فاجعه حذف یارانه
های سوخت در
گلخانه ها".
ماهنامه
دام، کشت
وصنعت .شماره
116(مهر1388).
18 – www.pana.ir/shownews.aspx?CID=0000521330.html
19 روزنامه
ابتکار نیوز:
" کشاورزان :
برای سمپاشی
باغ ها بنزین
نداریم ".
شماره 979(17/5/1386).
20سازمان
راهداری و
حمل ونقل
جاده ای :
"سالنامه
آماری سال 1388".
21 –
www.erademardom.com/view-5179.html
-----------------------------------------------------
١آبان
۱۳۸۹ - ۲۳ اکتبر ۲۰۱۰
|